Simetri


Geometrik bir kavram olan simetri, bir şeklin veya nesnenin (öteleme, yansıtma, döndürme veya ölçekleme gibi) geometrik dönüşümler yoluyla hareket ettirildiğinde, döndürüldüğünde veya çevrildiğinde asli unsurlarını koruyarak değişmemesi veya diğer şekil ile aynı olması demektir. Etimolojik olarak Yunanca kökenli olan simetri (symmetria) kelime olarak “boyutlarda uyum ve uygun orantılı olmak” anlamlarına gelmektedir. Doğadaki canlıların yapıları yakından incelediğinde bu yapıların belli bir düzen içinde bir araya geldiği ve genellikle bir simetri oluşturduğu görülmektedir. İnsanı hayrete düşürecek tarzda doğadaki nesnelerin çoğu simetriktir. Örneğin bal peteğinin veya bir kar kristal taneciğinin altıgen yapısı simetriktir. Benzer şekilde kelebekler ve tüm çiçekler güzelliklerini büyük oranda sahip oldukları muhteşem simetrik özelliklere borçludur. Canlıların bir eksen boyunca her iki tarafta aynı olan simetrik gövdelere sahip olmaları, onların fiziksel olarak düz bir çizgide daha hızlı ve verimli bir şekilde rahatça ilerleyebilmelerini sağlamaktadır.


Simetrik matematikte estetiğin ve düzenin bir göstergesidir. İnsan vücudundan tutun da doğadaki birçok canlının ve cismin yapısı mükemmele yakın bir biçimde dengeli ve orantılıdır. Bu nedenle simetri tarih boyunca güzelliğin ve mükemmelliğin anahtarı olarak kabul edilmiştir. Birçok sanatçı ve zanaatkar eserlerinde simetrinin en güzel örneklerini vermiş ve simetriye dayalı birçok süsleme sanatı geliştirmişlerdir. Simetrinin oluşturduğu ahengin insanda bir nevi huzur, rahatlık ve tatmin hissi uyandırdığı kabul edilmektedir. Birçok tarihi mekanın ve ibadethanenin simetrik şekilde inşa edilmiş olması bir rastlantı değildir. Günlük hayatta kullandığımız bir çok nesne simetrik bir tarzda üretilmektedir.


Herhangi bir şekilde bir çizgiye/eksene göre (simetri çizgisi/ekseni) iki özdeş parçaya bölünebilen şekillere simetrik şekiller denir. Bir şeklin/cismin simetrisi yoksa o şekle/cisme asimetrik denir. Bir şeklin simetrik olup olmadığını anlamak için belli bir katlama noktasından katlanarak iki özdeş parçaya bölünebilmesi gerekir. Bu katlama noktası dikey, yatay veya eğik olabilir.


Bazı şekillerin birden fazla şekilde iki özdeş parçaya ayrılabilirler. Bu şekillerin birden fazla hatta sınırsız simetri ekseni/doğrusu vardır.


Bazı şekiller tek bir şekilde iki özdeş parçaya ayrılabilirler. Bu şekillerin tek bir tane simetri ekseni/doğrusu vardır.


Bazı şekiller hiçbir şekilde iki özdeş parçaya ayrılamazlar. Bu şekillerin simetri ekseni/doğrusu yoktur yani simetrik değillerdir. Günlük hayatımızda asimetri de yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. Örneğin en iyi fotoğrafı çekebilmek için fotoğrafın ana nesnesini simetrik olarak kadrajın tam ortasına yerleştirmek yerine kadrajın belirli noktalarına yerleştirilerek elde edildiği bilinmektedir.



Ana Sayfa